ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΕΜΕ ΕΤΣΙ

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΛΕΜΕ ΕΤΣΙ

Από το "μπρρρ..." του πρωτογόνου

στο ηλεκτρικό ψυγείο μέσω Ομήρου

Είναι γνωστό το επιφώνημα που βγάζουμε όταν κρυώνουμε: "Μπρρρ..."
Το επιφώνημα αυτό είναι διεθνές. Πριν από κάποια χρόνια, οι Τάιμς του Λονδίνου είχαν εννιάστηλο τίτλο στην πρώτη τους σελίδα:
"Brrr...andf ten incheσ snow".
Ήταν τότε ένας πολύ κρύος χειμώνας στην Αγγλία, αλλά και σε όλη την Ευρώπη.
Αυτό το "ΜΠΡΡΡ..." είναι επιφώνημα ταυτισμένο με το κρύο. Ίσως το ίδιο επιφώνημα να έβγαζε και ο πρωτόγονος άνθρωπος όταν κρύωνε, περιπλανώμενος ανάμεσα στους παγετώνες, καθώς τα δόντια του χτυπούσαν και τα χείλη του πρόφεραν ασυναίσθητα τον ήχο του κρύου.
Έπρεπε να περάσουν δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ώστε η υποτυπώδης συνεννόηση των πρωτογόνων με άναρθρες κραυγές, να πάρει μορφή ενάρθρου λόγου, ο οποίος όμως στηριζόταν στις αρχέγονες ρίζες των ανάρθρων κραυγών. Κι αυτό το επιφώνημα του κρύου δεν θα έμενε ανεκμετάλλευτο από τους παναρχαίους Έλληνες, γιά να σχηματίσουν σειρά λέξεων, που τελικά έγιναν διεθνείς.
΄Ετσι, από το "μπρρρ..." των πρωτογόνων, ο Όμηρος δανείζεται τον ήχο και σχηματίζει την ρίζα FR  ή FP στα ελληνικά, όπου το F είναι το δίγαμα που είχε ήχο ΒΑΦ. Αυτό το δίγαμα ήταν γράμμα που επενόησαν οι πανάρχαιοι Αιολείς, γνωστό ως "γράμμα των Αιολέων", και οι Χαλκιδείς το είχαν τοποθετήσει στην έκτη θέση του χαλκιδικού τους αλφαβήτου. Το δίγαμα F διατηρήθηκε στα ευρωπαϊκά αλφάβητα στην έκτη θέση, όπως στο χαλκιδικό αλφάβητο.
      Ωστόσο, το δίγαμα F, που έφυγε πολύ νωρίς από το ελληνικό αλφάβητο, χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τον γλωσσοπλάστη Όμηρο, που το τοποθετούσε όχι μόνο στην αρχή, αλλά και στο μέσον των λέξεων.
      Το επιφώνημα του κρύου δημιούργησε το ρήμα ριγέω, που στην πραγματικότητα γραφόταν fριγέω, δηλαδή ¨μπρρρ...". Γιατί το ρήμα σήμαινε και σημαίνει ό,τι και σήμερα, αισθάνομαι ρίγος, τρέμω από το ψύχος, κρυώνω.
      Από την ίδια ρίζα ΦΡ ή FP παράγονται τα ρήματα φρίσσω ή φρίττω, καθώς και οι λέξεις φρίξ και φρίκη, με την έννοια όχι μόνο του ψύχους, αλλά και του τρόμου, του φόβου.
      "ΙΔΩΝ ΡΙΓΗΣΕ" αναφέρει ο Όμηρος στο Ε 596 της Ιλιάδος, "είδε και ρίγησε". Και ακόμη στο β 51 της Οδύσσειας αναφέρει ότι οι μνηστήρες, αν και άριστοι, φοβούνται να πάνε στο σπίτι του Ικαρίου, του πατέρα της Πηνελόπης, γιά να την ζητήσουν σε γάμο {ΟΙ ΠΑΤΡΟΣ ΜΕΝ ΕΣ ΟΙΚΟΝ ΑΠΕΡΡΙΓΑΣΙ ΝΕΕΣΘΑΙ}.
      Το ρήμα απορριγέω σημαίνει φοβάμαι, τρέμω από φόβο. Και ιδού τώρα πώς αξιοποιείται το μεγαλοφυές λεξιλόγιο του Ομήρου γύρω από το ρήμα ριγέω ή fριγέω από τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
      Στην αρχαία γερμανική υπάρχει γιά το ψύχος η λέξη frius-au.
      Στην αγγλική, συναντάμε τις λέξεις: To freeze = παγώνω, αισθάνομαι ρίγος, τρέμω από το ψύχος, κρυώνω. Και ακόμη, fright=τρόμος, σκιάχτρο, frightened=έντρομος, frigid=κατάψυχρος, frigidness=ψύξη, refrigerate=ψύχω, παγώνω, refrigeration=ψύξη, refrigerator=ψυγείο,refrigerand=αναψυκτικός, δροσιστικός, refresh=αναψύχω, αναζωογονώ, refreshment=αναψυχή, αναψυκτικό, refreshing=δροσιστικός κλπ.
      Σε όλες αυτές τις λέξεις υπάρχει το ομηρικό ρήμα φρίττω, και η ρίζα FP ή "μπρρρ..." του πρωτογόνου.
      Αλλά οι Άγγλοι λένε ακόμη: Affraid=φοβισμένος, affright=φοβίζω, φόβος, affray=διαπληκτισμός και πολλές ακόμη άλλες λέξεις, όπως frightened=έντρομος, fright=τρόμος, σκιάχτρο κ.ά.
      Οι Γάλλοι πάλι λένε froid το κρύο, effroyable τον τρομακτικό, τον φρικώδη, τον φοβερό,effrayer το τρομάζω, φοβάμαι, effrayant τον τρομακτικό, τον φοβερό, τον φρικώδη, rtefrigeration την ψύξη, refrigerer το ψύχω κ.ά.
      Ανάλογες λέξεις υπάρχουν σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.